بازار ساز خودکار یا AMM، نوعی از صرافی‌های غیرمتمرکز است که از فرمول‌های ریاضی برای تعیین قیمت یک توکن استفاده می‌کنند. این صرافی‌ها همانند صرافی‌های عادی دارای جفت ارزهای مختلفی مانند ETH/DAI هستند. در واقع این بازار سازها صرافی‌های غیرمتمرکزی هستند که در آنها، فرد با قرارداد هوشمند معامله انجام می‌دهد، نه با افراد دیگر.
آیا تابه حال به این فکر کرده‌اید که صرافی های غیرمتمرکز (DEX) چگونه معاملات را انجام می‌دهند و قیمت دارایی‌ها را مشخص می‌کنند؟ برخلاف صرافی‌های سنتی، صرافی‌های غیرمتمرکز از یک بازار ساز خودکار (AMM) استاده می‌کنند که برمبنای استقلال، خودکارسازی و نقدینگی هستند. برای درک بهتر بازار ساز خودکار در ادامه با ما همراه باشید.
بازار سازی (Market Making) به چه معناست؟
قبل از اینکه ما به مشخصات فنی مرتبط با بازار ساز خودکار بپردازیم، درک ساخت بازار یا بازار سازی در فضای مالی بسیار مهم است.
همانطور که از نام آن پیداست، ایجاد بازار فرآیند تعیین قیمت دارایی‌ها و تأمین همزمان نقدینگی بازار را در بر دارد. به عبارت دیگر، یک سازنده بازار، برای یک دارایی مالی نقدینگی ایجاد می‌کند. بازار ساز باید راهی برای پاسخگویی به درخواست‌های خرید و فروش معامله گران پیدا کند که به نوبه خود در قیمت گذاری آن رمز ارز نقش دارد.
به عنوان مثال، صرافی بیت کوین از دفتر سفارشات (Order book) و سیستم تطبیق سفارشات برای تسهیل معاملات بیت کوین استفاده می‌کند. در اینجا، دفتر سفارش قیمت‌هایی را که معامله گران مایل به خرید یا فروش بیت کوین هستند، ثبت کرده و به نمایش می‌گذارد.
از طرف دیگر، سیستم تطبیق سفارشات، سفارش خرید و فروش را تطبیق می‌دهد و تسویه می‌کند. این سیستم به طور خودکار هر قیمت بیت کوین که به تازگی با آن معامله شده را به عنوان قیمت بازار در نظر می‌گیرد.
در برخی موارد که طرفین کافی برای معامله وجود ندارد، گفته می‌شود که این بازار دچار کمبود نقدینگی یا Slippage شده است. Slippage زمانی اتفاق می‌افتد که پردازش حجم زیاد سفارش، قیمت یک دارایی را بالا یا پایین کند.
برای کاهش این اتفاق، برخی از صرافی‌های ارز دیجیتال خدمات حرفه ای را به صورت کارگزاران، بانک‌ها و سایر سرمایه گذاران نهادی برای تأمین نقدینگی به کار می‌گیرند. ارائه دهندگان نقدینگی با ارائه سفارشات خرید که متناسب با سفارشات معامله گران است، اطمینان حاصل می‌کنند که همیشه طرفین معامله با آنها وجود دارند. فرآیندی که در تأمین نقدینگی انجام می‌شود همان چیزی است که ما آن را بازار سازی می‌نامیم و نهادهایی که نقدینگی را تأمین می‌کنند، سازندگان بازار هستند.
اکنون که متوجه شدید ساخت بازار چیست، درک عملکرد یک بازار ساز خودکار راحت تر است.
بازار ساز خودکار (Automated Market Maker) چیست؟
از توضیحات بالا مشخص است که سازندگان بازار شبانه روز کار می‌کنند تا با تأمین سطح نقدینگی مناسب، نوسان قیمت را کاهش دهند.
برخلاف صرافی‌های متمرکز، صرافی‌های غیرمتمرکز دفتر سفارش، سیستم‌های تطبیق سفارش و نهادهای مالی را که به عنوان سازنده بازار فعالیت می‌کنند از بین می‌برند، برخی از نمونه‌ها عبارتند از: Uniswap ،Sushi ،Curve و Balancer. هدف از بین بردن نقدینگی اشخاص ثالث است تا کاربران بتوانند معاملات را مستقیماً از طریق کیف پول شخصی خود انجام دهند. از این رو، اکثر فرایندها به وسیله قراردادهای هوشمند اجرا و اداره می‌شوند.
به عبارت دیگر، بازار سازی خودکار به معامله گران اجازه می‌دهد تا با قراردادهای هوشمندی که برای نقدینگی و تعیین قیمت‌ها برنامه ریزی شده‌اند، تعامل داشته باشند.
بازار ساز خودکار چگونه کار می‌کند؟
اول و مهمترین نکته این است که بازار ساز خودکار از فرمول‌های ریاضی از پیش برنامه ریزی شده برای تعیین و حفظ قیمت جفت رمز ارز معاملاتی استفاده می‌کند. همچنین توجه داشته باشید که AMM به همه امکان تأمین نقدینگی برای جفت رمز ارز معاملاتی را می‌دهد. این پروتکل به افراد اجازه می‌دهد تا به یک تأمین کننده نقدینگی (LP) تبدیل شود.
برای توضیح بیشتر، بیایید Uniswap را به عنوان یک مطالعه موردی در نظر بگیریم. پروتکل از معادله محبوب x * y = k استفاده می‌کند که در آن X مقدار دارایی A را نشان می‌دهد و Y نشان دهنده دارایی B است. K یک مقدار ثابت است. از این رو، صرف نظر از تغییر در ارزش دارایی های A یا B، محصول آنها باید همیشه برابر با یک ثابت باشد.
توجه داشته باشید که معادله‌ای که به عنوان مثال آورده شده است تنها یکی از فرمول‌های موجود است که برای موجودی بازار سازی خودکار استفاده می‌شود. Balancer از فرمول پیچیده تری استفاده می‌کند که به پروتکل خود اجازه می‌دهد تا حداکثر ۸ توکن را در یک استخر جمع کند.
در حالی که روش‌های مختلفی در رابطه با بازار سازی خودکار وجود دارد که برای مثال از سوی Uniswap و Balancer بیان می‌شود ، واقعیت این است که آنها برای عملکرد مناسب و نفی لغزش‌ها به نقدینگی نیاز دارند. به همین ترتیب، این پروتکل‌ها با ارائه سهمی از کمیسیون تولید شده از سوی مجموعه نقدینگی و توکن‌های حاکمیت به ارائه دهندگان نقدینگی انگیزه می‌دهند. به عبارت دیگر، هنگام تأمین سرمایه برای اجرای استخرهای نقدینگی، کارمزد معاملات را دریافت می‌کنید.
هنگامی که دارایی خود را استیک کردید، توکن‌های تأمین کننده نقدینگی دریافت خواهید کرد که نشانگر استیک شما از نقدینگی واریز شده در یک مجموعه است. این توکن همچنین شما را واجد شرایط دریافت هزینه‌های معاملاتی به عنوان درآمد منفعل می کند.
شما می‌توانید این رمز ارزها را به پروتکل‌های دیگری که آنها را برای ییلد فارمینگ (yield farming) بیشتر می‌پذیرند، واریز کنید. برای برداشت نقدینگی خود از استخر، باید توکن‌های LP خود را دریافت کنید.
نکته دیگری که باید در مورد بازار ساز خودکار بدانید ایده آل بودن آنها برای آربیتراژ است. برای کسانی که با این اصطلاح آشنا نیستند، کسانی که از استراتژی آربیتراژ استفاده می‌کنند از آربیتراژ در بازارهای مالی سود می‌برند. آنها دارایی‌ها را با قیمت پایین تری در یک صرافی خریداری می‌کنند و بلافاصله در صرافی دیگری با نرخ‌های کمی بالاتر می‌فروشند. هر زمان که اختلاف بین قیمت توکن‌های جمع شده و نرخ ارز بازارهای خارجی وجود داشته باشد، این افراد می‌توانند تا زمان رفع نوسانات بازار، چنین توکن‌هایی را بفروشند یا خریداری کنند.
ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) چیست؟
اگرچه بازارساز خودکار سود قابل توجهی به LPها ارائه می‌دهد، اما ریسک‌های زیادی هم وجود دارد. شایع ترین آن ضرر ناگهانی است. این پدیده زمانی بوجود می‌آید که نسبت قیمت دارایی ها در یک مجموعه نقدینگی تغییر کند. LPهایی که وجوه خود را در استخرهای آسیب دیده واریز کرده اند، به طور خودکار ضرر ناگهانی دارند. هرچه نوسان قیمت بیشتر باشد، ضرر آن نیز بیشتر خواهد بود. با این حال، به یک دلیل این ضرر ناپایدار نامیده می‌شود.
تا زمانی که توکن های واریز شده در استخر هستند با توجه به تغییر قیمت، برداشت نکنید؛ زیرا کاهش ضرر همچنان امکان پذیر است. ضرر هنگامی از بین می‌رود که قیمت توکن‌ها به مقدار اولیه‌ای که در آن واریز شده‌اند، برگردند. کسانی که قبل از بازگشت قیمت‌ها وجوه خود را برداشت می‌کنند دائماً ضرر می‌کنند. با این وجود این امکان وجود دارد که درآمد دریافتی از طریق هزینه‌های معاملاتی بتواند چنین خساراتی را پوشش دهد.
سخن پایانی
طی چند سال گذشته، بازار ساز خودکار ثابت کرده است که سیستم‌های جدید برای تعیین قیمت در صرافی‌های غیرمتمرکز هستند. در این زمان، ما شاهد ظهور تعداد زیادی صرافی غیرمتمرکز هستیم که به علاقه‌ی خود به DeFi (امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای) ادامه می‌دهند. گرچه این به معنای بی عیب و نقص بودن این رویکرد نیست، اما پیشرفت‌های ثبت شده نشانگر امکاناتی است که AMM ارائه می‌دهد. باید دید با ادامه‌ی پیشرفت به کجا می‌رود.
