طرح پانزی یکی از روش‌های رایج کلاهبرداری در بازارهای سرمایه گذاری است. در این روش کلاهبرداران به شما وعده سود بالا با ریسک کم را می‌دهند و می‌خواهند سرمایه شما را از دستتان خارج کنند. چه در بازار رمز ارزها و چه در هر بازار مالی دیگری شما باید اقدامات امنیتی لازم برای جلوگیری از از دست دادن سرمایه و دارایی خود را انجام دهید. در این راهنما با طرح پانزی و روش‌های شناسایی آن آشنا می‌شوید. پانزی از جمله اصطلاحات رایج بازارهای مالی از جمله ارزهای دیجیتال است که باید حتما با آن آشنا شوید.
طرح پانزی چیست؟ Ponzi Scheme
حتما شما هم با تبلیغات پروژه‌هایی با سود بالا در ازای سرمایه کم مواجه شده‌اید، این پروژه‌ها وعده سودهای وسوسه انگیزی را می‌دهند. برای مثال ممکن است به شما بگویند که شما می‌توانید در یک هفته ۵۰ درصد سود کنید یا دو برابر سرمایه اولیه خود را دریافت کنید. این گونه پروژه‌ها برای همه افراد، به خصوص سرمایه گذارانی که به دنبال افزایش دارایی خود هستند، جذاب به نظر می‌رسد.
طرح پانزی یکی از روش‌های کلاهبرداری در ارزهای دیجیتال است که با نوید سودهای نجومی کارابران را متقاعد می‌کند، دارایی‌های خود را برای دریافت این سودهای کلان اختصاص دهند. کسی که این طرح را راه اندازی کرد، چارلز پانزی نام داشت؛ از این رو این طرح پانزی نام گرفت.
مطلب مرتبط: لیست سایت های کلاهبرداری ارز دیجیتال
در این روش با پول سرمایه‌گذاران جدید، سود سرمایه‌گذاران قبلی پرداخت می‌شود و علنا دارایی چرخه اقتصادی سودآوری ندارد. این طرح شبیه به یک طرح هرمی است که هر دو مبتنی بر استفاده از وجوه سرمایه گذاران جدید برای پرداخت به حامیان قبلی هستند.
تاریخچه طرح پونزی یا پانزی
اصطلاح “طرح پونزی یا پانزی” پس از کلاهبرداری به نام چارلز پونزی در سال ۱۹۲۰ ابداع شد. با این حال، اولین نمونه‌های ثبت شده از این نوع کلاهبرداری را می توان به اواسط تا اواخر دهه ۱۸۰۰ ردیابی کرد و توسط ادل اسپیتزدر در آلمان و سارا هاو در ایالات متحده سازماندهی شد. در واقع، روش‌هایی که به طرح پانزی معروف شد، در دو رمان جداگانه نوشته چارلز دیکنز، مارتین چوزلویت، که در سال ۱۸۴۴ و دوریت کوچک در سال ۱۸۵۷ منتشر شد، شرح داده شد.
طرح اولیه چارلز پونزی در سال ۱۹۱۹ بر خدمات پستی ایالات متحده متمرکز بود. سرویس پست در آن زمان کوپن‌های پاسخ بین‌المللی را ایجاد کرده بود که به فرستنده اجازه می‌داد هزینه پست را پیش خرید کرده و آن را در مکاتبات خود لحاظ کند. گیرنده کوپن را به یک اداره پست محلی می‌برد و آن را با تمبر پستی پست هوایی اولویت دار مورد نیاز برای ارسال پاسخ معاوضه می‌کرد.
طرح‌های پونزی بر جریان ثابت سرمایه‌گذاری‌های جدید تکیه می‌کنند تا بازدهی را برای سرمایه‌گذاران قدیمی‌تر فراهم کنند. این نوع مبادله به آربیتراژ معروف است که عملی غیرقانونی نیست، اما پونزی حریص شد و تلاش خود را گسترش داد.
او تحت عنوان شرکتش، شرکت بورس اوراق بهادار، وعده بازدهی ۵۰ درصدی در ۴۵ روز یا ۱۰۰ درصدی در ۹۰ روز را داد.
به دلیل موفقیت او در طرح تمبر پستی، سرمایه گذاران بلافاصله جذب شدند. پونزی به جای اینکه واقعاً پول را سرمایه‌گذاری کند، آن را دوباره توزیع کرد و به سرمایه‌گذاران گفت که سود می‌کنند. این طرح تا آگوست سال ۱۹۲۰ ادامه داشت، زمانی که روزنامه بوستون پست تحقیق در مورد شرکت بورس اوراق بهادار را آغاز کرد. در نتیجه تحقیقات روزنامه، Ponzi توسط مقامات فدرال در ۱۲ اوت ۱۹۲۰ دستگیر شد و به چندین فقره کلاهبرداری از طریق پست متهم شد. در نوامبر ۱۹۲۰، پونزی به پنج سال زندان محکوم شد.
مدوف Madoff و بزرگترین طرح پانزی در تاریخ
مفهوم طرح پانزی (Ponzi Scheme) در سال ۱۹۲۰ به پایان نرسید. با تغییر تکنولوژی، طرح پونزی نیز تغییر کرد. در سال ۲۰۰۸، برنارد مدوف به دلیل اجرای یک طرح پونزی که گزارش‌های معاملاتی را جعل می‌کرد تا نشان دهد مشتری از سرمایه‌گذاری‌هایی که وجود نداشت، سود می‌برد، محکوم شد.
مدوف طرح پونزی خود را به عنوان یک استراتژی سرمایه گذاری به نام تبدیل اعتصابی تقسیم کرد که از مالکیت سهام و گزینه‌های S&P 100 استفاده می کرد. مدوف از سهام بلوچی استفاده می‌کرد که داده‌های معاملاتی تاریخی بسیار در دسترس دارند و می‌توانست به آنها بازگردد تا سوابق خود را جعل کند. سپس، تراکنش‌های جعلی که هرگز اتفاق نیفتاده بودند را گزارش می‌داد تا سود دوره‌ای مورد نظر را به دست آورند.
در طول بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸، سرمایه گذاران شروع به برداشت وجوه از شرکت مدوف کردند و ماهیت غیر نقدینگی تصویر واقعی مالی شرکت را آشکار کرد. مدوف اظهار داشت که شرکت او تقریباً ۵۰ میلیارد دلار بدهی به تقریباً ۴۸۰۰ مشتری دارد. مدوف که به ۱۵۰ سال زندان با ضبط دارایی‌های ۱۷۰ میلیارد دلاری محکوم شد، در ۱۴ آوریل ۲۰۲۱ در زندان درگذشت.
طرح‌های پانزی را می‌توان در طول دهه‌ها انجام داد. محققان بر این باورند که طرح پونزی مدوف در اوایل دهه ۱۹۸۰ آغاز شد و بیش از ۳۰ سال به طول انجامید.
نحوه کار طرح‌های پانزی چگونه است؟
شاید شکل کلاهبرداری‌های پانزی با یکدیگر متفاوت باشند، اما همه آنها یک روند و چرخه را دنبال می‌کنند.
- تبلیغات کاذب
در ابتدای چرخه، تعدادی تبلیغ فریبنده با وعده سود بالا با سرمایه اندک راه اندازی می‌شود تا بتوانند سرمایه‌ای را وارد این اکوسیستم کنند. برخی از این طرح‌ها از بازاریابی جذب سرمایه بیشتر و سود بالاتر استفاده می‌کنند.
- پرداخت سودهای اولیه و جلب اعتماد
در ابتدا به طور منظم سود کاربران واریز می‌شود تا کاربران بیشتر اعتماد کنند و سرمایه بیشتری را وارد کنند. همچنین نظر سرمایه گذاران جدید جلب شود. سود سرمایه گذاران قبلی از پول سرمایه گذاران جدید پرداخت می‌شود.
- جذب و ورود سرمایه بیشتر
با افزایش اعتماد، سرمایه بیشتری وارد این شبکه می‌شود. کاربران اولیه سرمایه بیشتری وارد می‌کنند و همچنین از دوستان و آشنایان در خواست پیوستن به این شبکه را می‌کنند. گاهی برخی از سرمایه‌گذارن وام می‌گیرند و وارد این اکوسیستم می‌شوند.
- پایان طرح پانزی
پس از این که دیگر سرمایه گذار جدید وارد سیستم نشد و پول زیادی جمع آوری شده باشد، طراح تمامی پول‌ها را برداشت می‌کند و ناپدید می‌شود.
روش‌های شناسایی طرح پانزی
صرف نظر از فناوری مورد استفاده در طرح پونزی، بیشتر آنها ویژگی های مشابهی دارند. کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) ویژگی‌های زیر را شناسایی کرده است که باید مراقب آنها بود:
۱- وعده سودآوری بالا
یکی از بارزترین ویژگی‌های طرح‌های پانزی، سودهای نجومی و رویایی است. این که پروژه‌ای بدون هیچ ریسکی بیش از ۱۰درصد سود را به شما تصمین می‌دهد، جای بررسی و تامل دارد. بازارهای مالی همیشه با ریسک همراه هستند و نمی‌توان انتظار سودهای رویایی را در ازای هیچ ریسکی باور کرد. پس قبل از سرمایه گذاری در پروژه‌ها تمام موارد امنیتی را بررسی کنید.
۲- نامعلوم بودن بنیانگذار یا تیم توسعه پروژه
در طرح‌های پانزی معمولا نام بنیانگذار یا تیم توسعه مشخص نیست و اگر جایی نامی را مشاهده کردید، تقلبی و یا نام مستعار است. طراح این روش کلاهبرداری علاقه‌ای به شناسایی ندارد.
۳- عدم شفافیت در انجام تراکنش‌ها
طرح‌های پانزی معمولا روش مشخصی را برای انجام تراکنش‌ها و اینکه چگونه این سود‌ها را به‌دست می‌آورند، ارائه نمی‌دهند. برای مثال در برخی از این طرح‌ها گفته می‌شود در فرآیند استیک یا استخراج ارز دیجیتال شرکت کنید، اما به شما نمی‌گویند چگونه این کار را انجام می‌دهند و از نوسان قیمت، سختی شبکه و غیره در امان هستند.
۴- عدم ارائه اطلاعات تماس
طارح پانزی ادرس و اطلاعات دقیقی از خود ارائه نمی‌دهد و معمولا آدرس و اطلاعات تماس تقلبی ارائه می‌دهند. ناشناس بودن یکی از ویژگی‌های اصلی و شناخته شده طرح پانزی است.
ویژگی‌های مشترک طرح‌های پانزی
- وعده تضمین شده سود بالا با ریسک کم
- جریان ثابت بازده بدون توجه به شرایط بازار
- سرمایه گذاری‌های ثبت نشده در کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC)
- استراتژی‌های پیچیده یا پنهان سرمایه‌گذاری
- عدم مشاهده و دسترسی کاربران به اسناد رسمی سرمایه گذاری
- وجود مشکل در زمان برداشت دارایی
تفاوت بین طرح پانزی و طرح هرمی چیست؟
طرح پانزی فرآیندی برای جذب سرمایه گذاران با وعده سود نجومی در آینده است. اپراتور یک طرح پانزی تنها تا زمانی می‌تواند این طرح را حفظ کند که سرمایه‌گذاران جدید وارد آن شوند.
از سوی دیگر، یک طرح هرمی افراد دیگر را به کار می‌گیرد و آنها را تشویق می‌کند تا سرمایه گذاران دیگر را وارد سیستم مالی شوند. یک عضو در یک طرح هرمی تنها بخشی از درآمد خود را به‌دست می‌آورد و برای ایجاد سود توسط اعضای بالاتر در امتداد هرم “استفاده” می‌شود.
چگونه از خود در برابر طرح پانزی محافظت کنیم؟
همانطور که یک سرمایه گذار زمانی که قصد خرید سهام آن را دارد تحقیق می‌کند، یک شخص هنگام سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال و هر بازار دیگری باید تحقیقات خود را به طور کامل انجام دهد. شما همچنین باید از افراد خبره در این زمینه کمک بگیرید. باید بررسی کنید که پروژه مورد نظر تا چه حد قابل اعتماد است و آیا موترد مشکوکی در آن مشاهده می‌شود یا خیر.
همچنین، قبل از سرمایه گذاری در هر ارز دیجیتالی، باید تاریخچه پروژه، وایت پیپر، مارکت کپ و غیره را بررسی کنید.
جمع بندی
وقتی کاربران به مشاوران مالی یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری خود پول می‌دهند، انتظار امنیت و حفظ یرمایه خود را دارند. متأسفانه، می‌توان از طریق طرح پانزی، آن وجوه را به‌طور متقلبانه مدیریت کرد. با گرفتن پول یک سرمایه گذار برای بازپرداخت سود دیگری، طرح‌های پونزی برنامه‌های سرمایه گذاری واقعی نیستند. آنها طرح‌های سرمایه گذاری تقلبی هستند که منجر به از دست دادن میلیاردها دلار می‌شوند.
