به بیان ساده تر، ارز فیات پولی قانونی است که ارزش آن به جای کالا ها یا اموال فیزیکی از سوی دولت صادرکننده تعیین می‌گردد. ارزش گذاری ارز فیات به پشتیبانی دولت صادر کننده بستگی دارد. بیشتر کشورهای جهان از ارز فیات برای خرید کالا وخدمات، سرمایه گذاری و پس انداز استفاده میکنند. فیات جایگزین استاندارد طلا و سایر سیستم‌های مبتنی بر مبادله‌ی کالا در تعیین ارزش گذاری‌های قانونی شد.
افزایش پذیرش ارز فیات
ارز فیات در قرن یازدهم در شهر زچوآن زمانی که اقدام به چاپ پول کاغذی کرد، ایجاد شد. در ابتدا مردم می‌توانستند مبادلات خود را از طریق پارچه‌های ابریشمی، طلا و نقره انجام دهند. سرانجام کوبلای خان (Kublai Khan) به قدرت رسید و در طی قرن سیزدهم ارز فیات را وارد کرد. مورخان ادعا میکنند که ورود این ارز به وسیله‌ی خرج و تورم بیش از حد، در سقوط امپراطوری مغول موثر بوده است.
فیات همچنین در قرن هفدهم در اروپا نیز مورد استفاده قرار گرفت. ابتدا در اسپانیا، سوئد و هلند استفاده شد. این سیستم در سوئد با شکست رو به رو شد و سرانجام دولت استفاده از آن را برای استاندارد نقره ممنوع کرد.
بعد از دو قرن، فرانسوی‌ها در کانادا، آمریکایی ها و سپس دولت فدرال ایالت متحده ارز فیات را با نتایج متفاوتی تجربه کردند. در قرن بیستم ایالت متحده تا حدودی به مبادله ی کالا بازگشت. سال۱۹۹۳ سرانجام دولت آزمودن مبادله ی پول کاغذی با طلا را پایان داد. در ۱۹۲۷ تحت ریاست جمهوری نیکسون، ایالت متحده استاندارد طلا را به طور کامل کنار گذاشت و در انتها به سنجش و مقیاس بین المللی خود پایان داد و سیستم خود را به سمت ارز فیات تغییر داد که منجر به استفاده از ارز فیات در سراسر جهان شد.
ارزش ارز فیات در مقابل طلا
سیستم استاندارد طلا اجازه تبدیل اسکناس های کاغذی به طلا را می‌داد. در حقیقت، تمام پول های کاغذی توسط مقدار محدودی از طلا که توسط دولت نگهداری می‌شد، حمایت می‌شدند. بر اساس یک سیستم ارزی مبتنی بر کالا، دولت ها و بانک ها تنها در صورت داشتن ارزش مساوی از فروشگاه های طلا می‌توانند ارز جدید را به اقتصاد وارد کنند. این سیستم توانایی دولت در ایجاد پول و افزایش ارزش پول آنها را صرفاً بر اساس عوامل اقتصادی محدود کرد.
از طرف دیگر، تحت سیستم ارزی فیات، ممکن است پول به چیز دیگری تبدیل نشود. با پول فیات، مقامات می توانند به طور مستقیم بر ارزش پول خود تأثیر بگذارند و آن را به شرایط اقتصادی گره بزنند. دولت ها و بانک های مرکزی کشورها کنترل بسیار بیشتری بر سیستم های ارزی دارند. آنها می توانند با استفاده از ابزارهای مختلف مانند ایجاد بانکدار ی با تسهیلات کمتر پاسخگو باشند.
مدافعان استاندارد طلا معتقدند که یک سیستم ارزی مبتنی بر کالا از ثبات بیشتری برخوردار است زیرا توسط چیزی فیزیکی و ارزشمند پشتیبانی می‌شود. حامیان ارز فیات اعتراض دارند که قیمت طلا چیزی به جز ثبات بوده است. در این شرایط، ارزش هر دو ارز مبتنی بر کالا و پول فیات می‌تواند در نوسان باشد. اما با وجود یک سیستم ارزی فیات، دولت دارای انعطاف پذیری بیشتری برای اقدام در شرایط اضطراری اقتصادی است.
نکات مثبت و منفی در استفاده از ارز فیات
اقتصاددانان و سایر کارشناسان مالی در حمایت از ارز فیات اتفاق نظر ندارند. مدافعان و مخالفان با شور و اشتیاق موافقان و مخالفان در مورد این سیستم ارزی بحث وگفتگو میکنند.
کمبود: پول فیات تحت تاثیر کمبودهای فیزیکی مانند طلا نیست و به وسیله ی آن محدود نمی‌شود.
هزینه: برای تولید پول فیات مقرون به صرفه تر از پول مبتنی بر کالا است.
انعطاف پذیری: ارز فیات به دولت ها و بانک های مرکزی آنها انعطاف پذیری در رسیدگی به بحران های اقتصادی را می دهد.
تجارت بین الملل: ارز فیات در کشورهای جهان مورد استفاده قرار می گیرد و آن را به یک نوع ارز قابل قبول برای تجارت بین الملل تبدیل می‌کند.
راحتی: بر خلاف طلا، پول فیات وابسته به ذخایر فیزیکی نیست که نیاز به ذخیره، محافظت، نظارت و سایر مطالبه‌گران قیمت داشته باشد.
بدون ارزش ذاتی: ارز فیات هیچ ارزش ذاتی ندارد. این اجازه می دهد تا دولت ها از هیچ چیز پول خلق کنند، که می تواند منجر به تورم فوق العاده شود و سیستم اقتصادی آنها را فروپاشاند.
از نظر تاریخی دارای ریسک: از نظر تاریخی، اجرای سیستم های ارزی فیات به طور معمول منجر به سقوط مالی می‌شود، که نشان می دهد این سیستم ها برخی از خطرات را به همراه دارند.
ارز فیات در مقابل ارز دیجیتال
ارز فیات و ارز دیجیتال کمی مشابه هستند و باهم اشتراک دارند زیرا هیچکدام از آنها توسط کالای فیزیکی پشتیبانی نمی‌شوند، اما باید گفت که این مسئله تنها شباهت آن هاست. در حالی که پول فیات توسط دولت ها و بانک های مرکزی کنترل می شود، ارزهای دیجیتال اساساً غیرمتمرکز هستند، که بیشتر به دلیل یک دفتر توزیع شده دیجیتال به نام بلاک چین است.
تفاوت قابل توجه دیگر بین این دو سیستم ارزی در نحوه تولید هر یک از این اشکال پولی است. بیت کوین (BTC)، مانند اکثر ارزهای دیجیتال، یک منبع کنترل شده و محدود دارد. در مقابل، بنابر نیازهای اقتصادی یک کشور، بانک ها می توانند بدون محدودیت پول ایجاد کنند.
ارزهای دیجیتال به عنوان یک شکل دیجیتالی از پول، هیچ همتای فیزیکی ندارند و بدون حاشیه هستند و باعث می شود محدودیت آنها در معاملات جهانی کمتر باشد. علاوه بر این، معاملات غیرقابل برگشت هستند و ماهیت ارزهای دیجیتال در مقایسه با سیستم فیات، هک شدن را بسیار دشوارتر می‌کند.
قابل توجه است که بازار ارزهای دیجیتالی کوچکتر و در نتیجه بی ثبات تر از بازارهای قدیمی است این احتمالاً یکی از دلایلی است که ارزهای دیجیتال هنوز به طور جهانی پذیرفته نشده اند. اما با رشد و بلوغ اقتصاد کریپتو، نوسانات کاهش می‌یابد.
حرف آخر
آینده هر دو شکل ارز به هیچ وجه قطعی نیست. ارزهای دیجیتال هنوز راهی طولانی در پیش دارند و مطمئناً با چالش های بیشتری روبرو خواهند شد، در حالی که تاریخچه ارز فیات آسیب پذیری این شکل از پول را نشان می‌دهد. این دلیل بزرگی است که بسیاری از افراد حداقل در برخی از موارد در حال جستجو برای دستیابی به سیستم ارز دیجیتال برای معاملات مالی خود هستند.
یکی از ایده های اصلی ایجاد بیت کوین و ارزهای دیجیتال، کشف شکل جدیدی از پول است که در شبکه توزیع شده همسان ساخته می‌شود. احتمالاً بیت کوین BTC برای جایگزینی کل سیستم ارز فیات ایجاد نشده است بلکه برای ارائه یک شبکه اقتصادی جایگزین ایجاد شده است. با این وجود، مطمئناً این پتانسیل را دارد که یک سیستم مالی بهتر برای جامعه‌ای بهتر ایجاد کند.
