همه چیز درباره صرافی متمرکز و غیر متمرکز

دنیای ارزهای دیجیتال به سرعت در حال گسترش است و هر روز افراد بیشتری با فناوری بلاک‌چین آشنا می‌شوند. با افزایش تعداد افرادی که به دنبال سرمایه‌گذاری و تبدیل ارزهای ملی به ارزهای دیجیتال هستند، صرافی‌های بزرگ برای تسهیل و مدیریت این فرایند به وجود آمده‌اند.

صرافی متمرکز CEX چیست؟

صرافی‌های متمرکز ارزهای دیجیتال، پلتفرم‌های آنلاینی هستند که برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال استفاده می‌شوند. آنها رایج ترین ابزاری هستند که سرمایه گذاران برای خرید و فروش دارایی های ارزهای دیجیتال از آن استفاده می کنند.

این صرافی‌ها توسط یک شرکت خصوصی اداره می‌شوند و باید از قوانین و مقررات حوزه‌های قضایی که در آن‌ها فعالیت می‌کنند، پیروی کنند. برای استفاده از یک صرافی متمرکز، افراد باید ثبت‌نام کرده و یک حساب کاربری ایجاد کنند. بیشتر صرافی‌ها از کاربران می‌خواهند تا برای شرکت در معاملات، فرایند احراز هویت و مبارزه با پول‌شویی (KYC/AML) را انجام دهند.

صرافی‌های متمرکز، معاملات را از طریق سیستمی به نام “دفتر سفارشات” (order book) مدیریت می‌کنند و به‌عنوان واسطه‌ای مورد اعتماد بین خریداران و فروشندگان عمل می‌کنند. کاربران برای انجام کامل فرایند معامله به صرافی اعتماد دارند و انتظار دارند که صرافی از اطلاعات در اختیار خود به نفع خود سوءاستفاده نکند. همچنین، صرافی به‌عنوان متولی وجوه نقدی یا ارزهای دیجیتال نگهداری شده در حساب‌های کاربران عمل می‌کند و باید محلی امن برای ذخیره این وجوه فراهم کند.

انواع صرافی متمرکز

صرافی‌های متمرکز از لحاظ نوع و روش کارکرد، به دو دسته اصلی تقسیم بندی می‌شوند:

1. صرافی‌های همتا به همتا (P2P)

صرافی همتا به همتا (P2P) پلتفرمی است که به کاربران اجازه می‌دهد تا به‌صورت مستقیم با یکدیگر ارزهای دیجیتال خرید و فروش کنند، بدون واسطه‌گری مستقیم صرافی. در این نوع صرافی‌ها، کاربران می‌توانند قیمت‌ها و شرایط معامله را خودشان تعیین کنند. صرافی تنها به‌عنوان یک واسطه برای تسهیل ارتباط بین خریداران و فروشندگان و اطمینان از انجام معاملات عمل می‌کند. پرداخت‌ها معمولاً از طریق روش‌های مختلف از جمله انتقال بانکی یا دیگر روش‌های پرداخت محلی انجام می‌شود.

2. صرافی‌های فروشگاهی (OTC)

صرافی فرابورس (OTC) یک پلتفرم معاملاتی است که معاملات ارزهای دیجیتال را به صورت مستقیم و خارج از بازارهای عمومی انجام می‌دهد. این نوع صرافی برای انجام معاملات بزرگ و با حجم بالا، مانند معاملات سازمانی، طراحی شده است. معاملات در OTC به‌صورت خصوصی بین دو طرف انجام می‌شود و معمولاً تأثیری بر قیمت‌های عمومی بازار ندارد. این صرافی‌ها نقدینگی بالا، امنیت بیشتر و پشتیبانی شخصی‌سازی شده را برای کاربران فراهم می‌کنند. معاملات OTC به دلیل ماهیت خصوصی و توانایی انجام معاملات بزرگ به طور یکجا، برای موسسات و سرمایه‌گذاران بزرگ جذاب است.

ویژگی صرافی های متمرکز

1.  مدیریت متمرکز: صرافی‌های متمرکز توسط یک شرکت یا نهاد مرکزی اداره می‌شوند که مسئولیت نگهداری و مدیریت دارایی‌ها و تسهیل معاملات کاربران را بر عهده دارند.
2. حجم معاملات و نقدینگی بالا: صرافی‌های متمرکز به دلیل تعداد زیاد کاربران و معاملات، معمولاً حجم بالایی از نقدینگی را دارند که باعث کاهش نوسانات قیمتی در هنگام انجام معاملات می‌شود.
3. کاربری آسان: این صرافی‌ها معمولاً رابط کاربری ساده و کاربرپسندی دارند که آن‌ها را برای کاربران مبتدی مناسب می‌کند. امکاناتی مانند پشتیبانی مشتری، ابزارهای تحلیل، و قابلیت‌های پیشرفته معاملاتی در این صرافی‌ها ارائه می‌شود.
4. پشتیبانی از ارزهای فیات: بسیاری از صرافی‌های متمرکز امکان معامله ارزهای دیجیتال با ارزهای فیات (مثل دلار یا یورو) را فراهم می‌کنند. این ویژگی برای کاربرانی که قصد خرید ارز دیجیتال با پول سنتی دارند، بسیار مهم است.
5. امنیت و ریسک‌های بالقوه: در حالی که صرافی‌های متمرکز از نظر امنیتی از پروتکل‌های پیشرفته‌ای استفاده می‌کنند، اما به دلیل تمرکز دارایی‌ها در یک مکان، هدف حملات هکری قرار دارند. در صورت وقوع هک یا ورشکستگی صرافی، کاربران ممکن است دارایی‌های خود را از دست بدهند.
6. سیاست‌های احراز هویت (KYC): صرافی‌های متمرکز معمولاً از کاربران می‌خواهند که فرآیند احراز هویت (KYC) را انجام دهند. این اقدام به دلیل رعایت قوانین مالی و مبارزه با پولشویی صورت می‌گیرد، اما ممکن است حریم خصوصی کاربران را محدود کند.
7. خدمات پشتیبانی مشتری: صرافی‌های متمرکز اغلب دارای تیم‌های پشتیبانی مشتری هستند که به سوالات و مشکلات کاربران پاسخ می‌دهند و راهنمایی لازم را ارائه می‌دهند.
8. امکانات پیشرفته معاملاتی: این صرافی‌ها امکاناتی مانند معاملات آتی، معاملات مارجین، و ابزارهای تحلیل تکنیکال و بنیادی را برای کاربران فراهم می‌کنند که به معامله‌گران حرفه‌ای امکان استفاده از استراتژی‌های پیچیده‌تر را می‌دهد.
9. ریسک‌های قانونی و نظارتی: صرافی‌های متمرکز به دلیل وجود مقررات و قوانین مختلف، ممکن است تحت نظارت نهادهای قانونی باشند و در صورت عدم رعایت این قوانین، ممکن است با مشکلات قانونی مواجه شوند. 

معرفی صرافی های متمرکز

چند نمونه از صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) محبوب و معروف عبارتند از:

• صرافی بایننس Binance، بزرگترین صرافی ارز دیجیتال جهان، در سال ۲۰۱۷ توسط چانگ‌پنگ ژائو تأسیس شد و بیش از ۳۵۰ ارز دیجیتال را برای معامله ارائه می‌دهد. این صرافی امکانات پیشرفته معاملاتی مختلفی دارد. ابتدا در چین تأسیس شد، اما به دلیل محدودیت‌های قانونی، مقر خود را در سال ۲۰۱۷ به ژاپن منتقل کرد.
• صرافی کوین‌بیس Coinbase یکی از بزرگترین و محبوب‌ترین پلتفرم‌های مبادله ارزهای دیجیتال است که در سال ۲۰۱۲ در ایالات متحده تأسیس شد. کوین‌بیس به دلیل امنیت بالا و پایبندی به مقررات مالی شناخته شده است و در سال ۲۰۲۱ به عنوان اولین صرافی رمزارز عمومی در بورس نزدک (Nasdaq) عرضه شد. با این حال، کوین‌بیس کارمزدهای نسبتاً بالاتری نسبت به برخی دیگر از صرافی‌ها دارد.
• صرافی جمینی Gemini یکی از صرافی‌های معتبر و متمرکز ارزهای دیجیتال است که در سال ۲۰۱۴ توسط برادران وینکلواس (Winklevoss) تأسیس شد. این صرافی به دلیل تمرکز بر امنیت، انطباق با مقررات و ارائه خدمات کاربرپسند، به یکی از پلتفرم‌های محبوب برای خرید، فروش و ذخیره ارزهای دیجیتال تبدیل شده است. جمینی همچنین خدماتی همچون Gemini Earn برای کسب سود از دارایی‌های دیجیتال و Gemini Custody برای نگهداری امن ارزها ارائه می‌دهد.
• صرافی بیترکس Bittrex  یک صرافی قدیمی ارز دیجیتال مستقر در خارج از ایالات متحده است. در حالی که رایج ترین کوین های معامله شده بیت کوین و اتریوم هستند، بیترکس بیش از ۲۵۰ جفت معاملاتی را در اختیار دارد. به دلیل رابط کاربری آسان آن برای مبتدیان ارز دیجیتال شناخته شده است.
• صرافی پینگی pingi  اولین صرافی متمرکز با امکان مراجعه حضوری در ایران است . این صرافی در تنوع ارزهای لیست شده، سرعت نقل و انتقال، پاسخگویی پشتیبانی یکی از بهترین صرافی های در حال حاضر است که کاربران ایرانی به راحتی با واریز ریالی میتوانند اقدام به خرید و فروش ارز دیجیتال خرید کنند.

صرافی غیر متمرکز Dex چیست؟

صرافی غیرمتمرکز (Decentralized Exchange یا DEX) پلتفرمی است که امکان تبادل ارزهای دیجیتال را به صورت مستقیم و بدون نیاز به واسطه یا شخص ثالث (مانند بانک‌ها یا صرافی‌های متمرکز) فراهم می‌کند. در این نوع صرافی‌ها، کاربران کنترل کامل بر دارایی‌های خود دارند و تراکنش‌ها به صورت همتا به همتا (peer-to-peer) و بر بستر بلاک‌چین انجام می‌شوند. به دلیل عدم وجود یک نهاد مرکزی، صرافی‌های غیرمتمرکز از امنیت بالاتری برخوردارند و کمتر در معرض خطراتی مانند هک یا دخالت دولتی قرار می‌گیرند. با این حال، ممکن است استفاده از آن‌ها برای کاربران تازه‌کار کمی پیچیده‌تر باشد.

ویژگی صرافی های غیر متمرکز

صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) دارای ویژگی‌های متمایزی هستند که آن‌ها را از صرافی‌های متمرکز متفاوت می‌کند:

1. عدم کنترل مرکزی: صرافی‌های غیرمتمرکز توسط هیچ نهاد یا سازمان متمرکزی کنترل نمی‌شوند. این ویژگی باعث می‌شود که کاربران کنترل کامل بر دارایی‌های خود داشته باشند.
2. امنیت بالا: به دلیل عدم وجود یک نقطه مرکزی برای حمله، صرافی‌های غیرمتمرکز به طور کلی در برابر هک و حملات سایبری مقاوم‌تر هستند.
3. ناشناس بودن: بسیاری از DEX‌ها نیاز به اطلاعات شخصی و احراز هویت ندارند، که این موضوع باعث حفظ حریم خصوصی کاربران می‌شود.
4. کارمزد پایین: با حذف واسطه‌ها، کارمزد تراکنش‌ها در صرافی‌های غیرمتمرکز معمولاً کمتر است و در برخی موارد حتی ممکن است تراکنش‌ها بدون کارمزد انجام شوند.
5. شفافیت: تمامی تراکنش‌ها در صرافی‌های غیرمتمرکز بر روی بلاک‌چین ثبت می‌شوند، که این موضوع به شفافیت و قابلیت ردیابی بالا کمک می‌کند.
6. دسترسی جهانی: DEX‌ها محدودیت جغرافیایی ندارند و کاربران در سراسر جهان می‌توانند بدون نیاز به مجوزهای خاص از این پلتفرم‌ها استفاده کنند.

معرفی صرافی های غیر متمرکز

چند نمونه از صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) محبوب و معروف عبارتند از:

• Uniswap یکی از بزرگترین و معروف‌ترین صرافی‌های غیرمتمرکز است که بر روی بلاک‌چین اتریوم اجرا می‌شود. Uniswap از مدل بازارساز خودکار (AMM) استفاده می‌کند و به کاربران اجازه می‌دهد بدون نیاز به واسطه، به تبادل توکن‌های اتریومی بپردازند.
• SushiSwap یک فورک از Uniswap است که ویژگی‌های اضافی مانند استیکینگ و ییلد فارمینگ را ارائه می‌دهد. SushiSwap نیز بر بستر اتریوم فعالیت می‌کند و به دلیل پاداش‌های جذاب، مورد توجه کاربران قرار گرفته است.
• PancakeSwap این صرافی بر روی بلاک‌چین بایننس اسمارت چین (BSC) ساخته شده و مشابه Uniswap و SushiSwap عمل می‌کند. PancakeSwap به دلیل کارمزدهای پایین و سرعت بالای تراکنش‌ها، در میان کاربران محبوب است.
• Balancer یک پلتفرم غیرمتمرکز دیگر بر روی بلاک‌چین اتریوم است که به کاربران امکان ایجاد و مدیریت استخرهای نقدینگی با وزن‌های دلخواه را می‌دهد. Balancer نیز از مدل AMM استفاده می‌کند.
• Curve Finance یک صرافی غیرمتمرکز تخصصی برای مبادله استیبل‌کوین‌ها و دارایی‌های مشابه است. Curve به دلیل کارمزدهای پایین و لغزش کم (slippage) در معاملات، به گزینه‌ای محبوب برای مبادلات استیبل‌کوین تبدیل شده است.
• inch این پلتفرم در واقع یک تجمیع‌کننده صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX aggregator) است که بهترین نرخ‌ها را از میان صرافی‌های مختلف پیدا کرده و معاملات را بهینه‌سازی می‌کند. 1inch از چندین بلاک‌چین پشتیبانی می‌کند و از تکنیک‌های پیشرفته‌ای برای کاهش هزینه‌های تراکنش استفاده می‌کند.

مقایسه صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز

– کنترل و نظارت: در صرافی‌های متمرکز، مدیریت و کنترل حساب کاربری شما توسط یک شخص ثالث انجام می‌شود، در حالی که در صرافی‌های غیرمتمرکز، کنترل کامل حساب کاربری به عهده خود کاربر است. هرچند که استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز ممکن است پیچیدگی‌های خاصی داشته باشد، اما عدم نظارت سازمانی موجب محبوبیت بیشتر این صرافی‌ها شده است.

– امنیت: تحقیقات نشان داده است که صرافی‌های غیرمتمرکز امنیت بیشتری ارائه می‌دهند، زیرا در مواردی که حملات سایبری به سیستم‌های شخص ثالث در صرافی‌های متمرکز رخ می‌دهد، کلیدهای خصوصی کاربران ممکن است در معرض خطر قرار گیرند. به همین دلیل، احتمال از دست رفتن سرمایه در صرافی‌های متمرکز بیشتر است. اگرچه تلاش‌هایی برای بهبود امنیت در صرافی‌های متمرکز صورت گرفته، اما همچنان این صرافی‌ها در برابر حملات سایبری آسیب‌پذیرترند. در مقابل، ساختار غیرمتمرکز صرافی‌ها با حذف واسطه‌ها، احتمال حملات سایبری را به حداقل می‌رساند.

– محبوبیت: صرافی‌های متمرکز به دلیل آغاز فعالیت خود هم‌زمان با پیدایش ارزهای دیجیتال، محبوبیت بیشتری نسبت به صرافی‌های غیرمتمرکز دارند. با اینکه صرافی‌های غیرمتمرکز خدمات ویژه‌ای ارائه می‌دهند، هنوز توجه کافی از سوی کاربران به آن‌ها نشده است. یکی از دلایل دیگر محبوبیت صرافی‌های متمرکز، نقدینگی بالای آن‌هاست.

– کارمزد: صرافی‌های متمرکز برای خدماتی که ارائه می‌دهند، کارمزد دریافت می‌کنند که مقدار آن بر اساس نوع خدمات متغیر است. در مقابل، صرافی‌های غیرمتمرکز با حذف واسطه‌ها، کارمزدها را به حداقل رسانده‌اند و حتی در برخی موارد تراکنش‌ها بدون پرداخت کارمزد انجام می‌شوند.

– قابلیت‌های سیستمی: صرافی‌های متمرکز امکانات متنوع‌تری مانند مارجین تریدینگ و ابزارهای معاملاتی پیشرفته را ارائه می‌دهند که به کاربران امکان پیشی گرفتن از دیگر سرمایه‌گذاران و کسب سود بیشتر را می‌دهد. هرچند صرافی‌های غیرمتمرکز چنین قابلیت‌هایی ندارند، اما ممکن است در آینده با تکامل و بهبود شرایط، این ویژگی‌ها به آن‌ها افزوده شود.

– قوانین و مقررات: اعمال قوانین در صرافی‌های متمرکز ساده‌تر است، زیرا این صرافی‌ها برای فعالیت نیاز به مجوز دارند و باید از قوانین کشورهای مختلف پیروی کنند. اما صرافی‌های غیرمتمرکز که بر بستر بلاک‌چین فعالیت می‌کنند، تحت کنترل هیچ سازمان خاصی نیستند. به همین دلیل، امکان توقیف صرافی‌های متمرکز توسط نهادهای دولتی وجود دارد، در حالی که صرافی‌های غیرمتمرکز به دلیل ساختار مستقل خود، غیرقابل توقیف هستند.

– نقدینگی: به دلیل محبوبیت بیشتر صرافی‌های متمرکز، تعداد بیشتری از معاملات در این پلتفرم‌ها انجام می‌شود و در نتیجه، نقدینگی بیشتری نسبت به صرافی‌های غیرمتمرکز دارند. در صرافی‌های غیرمتمرکز، خرید و فروش ارزهای دیجیتال به راحتی امکان‌پذیر نیست.

– سرعت: سرعت پردازش تراکنش‌ها در صرافی‌های متمرکز بیشتر است و طبق تحقیقات، انجام هر تراکنش در این صرافی‌ها تنها چند صدم ثانیه طول می‌کشد. این در حالی است که ثبت هر تراکنش در صرافی‌های غیرمتمرکز حداقل ۱۵ ثانیه زمان می‌برد.

جمع‌بندی

انتخاب بین صرافی متمرکز و غیرمتمرکز بستگی به نیازها، سطح تجربه، و اولویت‌های امنیتی شما دارد. اگر به دنبال سهولت استفاده، نقدینگی بالا و ویژگی‌های پیشرفته هستید، صرافی متمرکز می‌تواند انتخاب بهتری باشد. اما اگر امنیت، حریم خصوصی، و کنترل کامل بر دارایی‌ها برای شما مهم‌تر است، صرافی غیرمتمرکز ممکن است گزینه مناسبتری باشد.