در دنیای معاملات مالی، به‌ویژه در بازارهای ارز دیجیتال و فارکس، اصطلاح “لیکویید شدن” یکی از مهم‌ترین و درعین‌حال ترسناک‌ترین مفاهیمی است که هر معامله‌گر باید با آن آشنا باشد. لیکویید شدن به معنای از دست رفتن کل سرمایه در یک موقعیت معاملاتی است که معمولاً به دلیل نوسانات شدید بازار و استفاده از اهرم‌های بالا رخ می‌دهد.
به طور کلی، لیکوئید شدن در بازارهای فیوچرز یا مارجین هنگام معامله با اهرم یا همان لوریج و زمانی که ارزش پوزیشن یک معامله‌گر به زیر یک آستانه از پیش تعیین‌شده سقوط میکند رخ می‌دهد که به از دست رفتن سرمایه اولیه او منجر می‌شود.
در این مقاله، مفهوم لیکویید شدن، دلایل وقوع آن، انواع لیکوئید ، بازارهایی که در آن اتفاق می‌افتد و روش‌های جلوگیری از آن را به‌طور کامل بررسی خواهیم کرد.
لیکویید شدن چیست؟
لیکویید شدن (Liquidation) در بازارهای مالی به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن، سرمایه‌گذار به دلیل کاهش ارزش دارایی‌های خود به زیر سطح تعیین‌شده توسط صرافی یا کارگزار، سرمایه خود را از دست می‌دهد و موقعیت معاملاتی او به‌طور خودکار بسته می‌شود. این اتفاق معمولاً در معاملات مارجین و فیوچرز رخ می‌دهد که معامله‌گران از اهرم (Leverage) برای افزایش حجم معاملات خود استفاده می‌کنند.
دلایل لیکویید شدن
چندین عامل می‌توانند موجب لیکویید شدن سرمایه‌گذاران شوند، ازجمله:
- استفاده از اهرم بالا: هرچقدر میزان اهرم بیشتر باشد، حساسیت موقعیت معاملاتی به تغییرات قیمت بیشتر خواهد بود و احتمال لیکوئید شدن افزایش می‌یابد.
- نوسانات شدید بازار: تغییرات ناگهانی قیمت می‌توانند باعث شوند که معامله‌گران به سطح لیکویید شدن برسند، به‌ویژه اگر حد ضرر مشخص نکرده باشند.
- عدم مدیریت ریسک مناسب: نداشتن استراتژی مناسب برای مدیریت سرمایه، استفاده نکردن از حد ضرر (Stop-Loss) و ورود به معاملات با حجم بالا بدون تحلیل کافی، احتمال لیکوئید شدن را افزایش می‌دهد.
- اخبار و رویدادهای اقتصادی: انتشار اخبار مهم اقتصادی و سیاسی می‌تواند باعث نوسانات شدید قیمت شده و معامله‌گران را در معرض لیکویید شدن قرار دهد.
- عدم شناخت کافی از بازار: معامله‌گرانی که بدون دانش کافی وارد بازارهای مالی می‌شوند، بیشتر در معرض ریسک لیکوئید شدن قرار می‌گیرند.
بازارهایی که در آن لیکویید شدن اتفاق می‌افتد
لیکویید شدن در بازارهای مختلفی رخ می‌دهد، ازجمله:
- بازار ارزهای دیجیتال: معاملات مارجین و فیوچرز در صرافی‌های کریپتو مانند بایننس، بای‌بیت و کوکوین می‌توانند منجر به لیکویید شدن شوند.
- بازار فارکس: در معاملات جفت‌ارزها، معامله‌گران با استفاده از اهرم‌های بالا ممکن است به‌سرعت لیکویید شوند.
- بازار سهام و مشتقات مالی: در معاملات آپشن‌ها و قراردادهای آتی (Futures)، نوسانات قیمت می‌تواند باعث لیکویید شدن شود.
انواع لیکویید شدن
لیکویید شدن می‌تواند به ۵ نوع کلی تقسیم شود:
- داوطلبانه (Voluntary Liquidation)
در این نوع لیکویید شدن، معامله‌گر به‌طور خودخواسته تصمیم می‌گیرد که پوزیشن خود را ببندد تا از زیان بیشتر جلوگیری کند. این تصمیم معمولاً زمانی گرفته می‌شود که معامله‌گر پیش‌بینی میکند که بازار به ضرر او حرکت خواهد کرد و ترجیح می‌دهد بخشی از سرمایه‌اش را حفظ نماید. در واقع، این نوع لیکویید شدن یک اقدام آگاهانه است تا از از دست دادن بیشتر سرمایه جلوگیری شود. - اجباری (Forced Liquidation)
در این نوع، صرافی به‌طور خودکار پوزیشن معامله‌گر را می‌بندد. این اتفاق زمانی می‌افتد که موجودی حساب معامله‌گر برای پوشش ضررها کافی نباشد و صرافی مجبور می‌شود پوزیشن را ببندد تا از ضرر بیشتر جلوگیری کند. در این حالت، معامله‌گر هیچ کنترلی بر این فرایند ندارد و به‌طور خودکار از طرف صرافی انجام می‌شود. - جزئی (Partial Liquidation)
در این حالت، معامله‌گر تصمیم می‌گیرد تنها قسمتی از پوزیشن خود را ببندد. هدف از این کار حفظ بخشی از سرمایه و جلوگیری از زیان بیشتر است. این تصمیم معمولاً زمانی گرفته می‌شود که معامله‌گر بخواهد تنها بخش کوچکی از موقعیت خود را بفروشد تا از ضررهای بیشتر جلوگیری کند. - کامل (Total Liquidation)
در صورتی که تمام سرمایه یک معامله‌گر از دست برود، به این وضعیت “لیکوئید شدن کامل” گفته می‌شود. این حالت معمولاً در نتیجه نوسانات شدید بازار و عدم توانایی در تأمین مارجین لازم برای حفظ پوزیشن‌ها اتفاق می‌افتد. در این شرایط، صرافی تمام موجودی حساب را به فروش می‌رساند و معامله‌گر تمام سرمایه خود را از دست می‌دهد. - معاملات لانگ و شورت (Long and Short Liquidation)
در معاملات لانگ (خرید)، زمانی که معامله‌گر پیش‌بینی میکند که قیمت دارایی افزایش خواهد یافت، اما قیمت برخلاف پیش‌بینی او کاهش پیدا کند، اگر قیمت به زیر یک سطح خاص برسد، موقعیت لانگ لیکویید می‌شود. این یعنی سیستم به‌طور خودکار موقعیت را می‌بندد و سرمایه‌ای که در معامله استفاده شده بود از دست می‌رود.
در معاملات شورت (فروش) نیز معامله‌گر انتظار کاهش قیمت دارایی را دارد. اما اگر قیمت برخلاف پیش‌بینی او افزایش یابد و از یک سطح معین عبور کند، موقعیت شورت لیکویید شده و معامله‌گر زیان میکند.
چگونه از لیکویید شدن جلوگیری کنیم؟
برای کاهش احتمال لیکوئید شدن، معامله‌گران باید راهکارهای زیر را در نظر بگیرند:
- مدیریت سرمایه: هیچ‌گاه بیش از ۲ الی ۵ درصد از سرمایه خود را در یک معامله وارد نکنید.
- استفاده از حد ضرر (Stop-Loss): تعیین حد ضرر می‌تواند از لیکویید شدن جلوگیری کند و زیان را محدود سازد.
- انتخاب اهرم مناسب: بهتر است از اهرم‌های پایین‌تر استفاده شود تا احتمال لیکویید شدن کاهش یابد.
- تحلیل بازار قبل از ورود به معامله: مطالعه اخبار، تحلیل تکنیکال و فاندامنتال می‌تواند به تصمیم‌گیری صحیح کمک کند.
- پرهیز از معاملات احساسی: ترس و طمع ازجمله عواملی هستند که معامله‌گران را به تصمیمات عجولانه و پرریسک سوق می‌دهند.
- تنوع‌بخشی به سبد معاملاتی: سرمایه‌گذاری در دارایی‌های متنوع می‌تواند ریسک کلی را کاهش دهد.
لوریج (Leverage) یا اهرم مالی یکی از ابزارهای مهم در معاملات بازارهای مالی است که نقش تعیین‌کننده‌ای در فرآیند لیکویید شدن دارد. لوریج به معامله‌گران این امکان را می‌دهد که با استفاده از مبلغی کمتر از سرمایه واقعی خود، موقعیت‌های بزرگتری را در بازار باز کنند. اما استفاده از لوریج خطرات خاص خود را دارد که می‌تواند منجر به لیکوئید شدن شود.
نقش لوریج در لیکویید شدن:
- افزایش خطرات:
استفاده از لوریج به معنای آن است که معامله‌گر با استفاده از مقدار کمی سرمایه، بتواند موقعیت‌های بزرگتری را باز کند. در صورتی که بازار به‌طور مخالف حرکت کند، زیان‌های وارده به سرعت افزایش می‌یابد و ممکن است به نقطه‌ای برسد که موجودی حساب معامله‌گر برای پوشش زیان‌ها کافی نباشد. در این صورت، صرافی برای جلوگیری از از دست دادن بیشتر، پوزیشن را لیکویید میکند. - نقطه لیکویید شدن:
هر معامله‌ای که با لوریج انجام می‌شود، دارای سطحی به نام “نقطه لیکوئید شدن” است. این نقطه زمانی اتفاق می‌افتد که موجودی حساب برای پوشش ضررهای ناشی از حرکت بازار به میزان کافی نباشد. هرچه لوریج بیشتر باشد، این نقطه سریع‌تر فرا می‌رسد، چرا که تغییرات کوچک در قیمت بازار می‌تواند اثرات بزرگی روی موقعیت‌های باز شده با لوریج داشته باشد. - اثر بر موجودی حساب:
در معاملات با لوریج، تغییرات قیمت به‌طور تصاعدی بر موجودی حساب تأثیر می‌گذارد. برای مثال، با استفاده از لوریج ۱۰ بر ۱، یک حرکت ۱% در بازار می‌تواند ۱۰% زیان یا سود برای معامله‌گر به همراه داشته باشد. اگر قیمت بازار به ضرر معامله‌گر حرکت کند، موجودی حساب به سرعت کاهش می‌یابد و ممکن است به سطحی برسد که باعث لیکویید شدن پوزیشن شود.
در نتیجه، لوریج می‌تواند سودهای بزرگتری را به ارمغان آورد، اما همچنین خطر لیکوئید شدن را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. بنابراین، استفاده از لوریج باید با دقت و دانش کافی صورت گیرد تا از زیان‌های شدید جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری
لیکویید شدن یکی از مهم‌ترین خطراتی است که معامله‌گران در بازارهای مالی با آن مواجه هستند. این اتفاق معمولاً در معاملات دارای اهرم رخ می‌دهد و می‌تواند موجب از دست رفتن کل سرمایه معامله‌گر شود. شناخت دلایل لیکویید شدن، درک بازارهای مرتبط و به‌کارگیری راهکارهای مدیریت ریسک، می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند. معامله‌گران باید با داشتن دانش کافی، استراتژی‌های صحیح و روانشناسی معاملاتی مناسب، از افتادن در دام لیکوئید شدن جلوگیری کنند.
با رعایت اصول مدیریت ریسک و داشتن دیدگاهی منطقی نسبت به بازار، می‌توان از ضررهای سنگین جلوگیری کرد و معاملات پایدارتری را تجربه نمود.
برای اطلاع از اخبار بروز ارزهای دیجیتال، و لیست شدن ارزها و همچنین اطلاعیه های جدید مربوط به واریزی ریالی میتوانید تلگرام پینگی را دنبال کنید.
