با افزایش تنشهای سیاسی و درگیریهای نظامی در سالهای اخیر بهویژه در منطقه خاورمیانه، نگرانی مردم نسبت به آیندهی اقتصاد بیشتر شده است. در چنین شرایطی، بسیاری از افراد بهدنبال گرفتن بهترین تصمیمات مالی در شرایط جنگی هستند تا از سرمایه خود محافظت کنند. در این مقاله تلاش میکنیم با بررسی رفتار بازارها در دوران بحران، دستهبندی داراییها بر اساس میزان ریسک و پایداری و ارائه راهکارهای عملی، به شما کمک کنیم تا با درک واقعیتها، بهترین تصمیمات مالی را در دوران بحران بگیرید.
چرا مدیریت سرمایه در بحران حیاتی است؟
در شرایطی که بخاطر جنگ، تجریم یا بیثباتی سیاسی، اطمینانی به وضعیت اقتصادی نداریم، مدیریت سرمایه در بحران بهعنوان یکی از مهمترین ابزارهای بقا و پایداری مالی مطرح میشود. در چنین موقعیتهایی، تمرکز سرمایهگذاران نباید صرفا بر سودآوری باشد، بلکه باید بر حفظ ارزش پول در شرایط جنگی و محافظت از داراییهای فعلی تمرکز کنند.
برای درک بهتر این موضوع، کافی است نگاهی به جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲ داشته باشیم. در آغاز درگیریها، قیمت نفت بهطور ناگهانی افزایش یافت، در حالی که بازار ارزهای دیجیتال، بهویژه بیتکوین، با سقوط شدید مواجه شد. چنین نوساناتی نشان میدهند که بحرانهای ژئوپلیتیکی میتوانند اثرات شدیدی بر بازارها بگذارند و داراییهایی که تا دیروز در آرامش در حال تحلیل و معاملهی آنها بودیم، به یکباره ارزش خود را از دست بدهند.
چرا بیتفاوتی خطرناک است؟
در مواجهه با بحران، یکی از بدترین تصمیمها، بیتوجهی یا تاخیر در گرفتن تصمیمات مالی در شرایط جنگی است. نداشتن حداقل اطلاعات اولیه نسب به این شرایط و استراتژی مشخص برای مدیریت مالی، میتواند منجر به کاهش شدید قدرت خرید، از بین رفتن پساندازها و حتی ضررهای جبرانناپذیر شود. پس حفظ آرامش، با خوشبینی مفرط متفاوت است. افرادی که در چنین شرایطی ترس را درک کرده و آن را مدیریت میکنند، آرامش واقعی را تجربه خواهند کرد.
درک تاثیر جنگ بر بازارهای مالی
در شرایط جنگی، بازارهای مالی یکی از اولین بخشهایی هستند که بهسرعت تحت تاثیر قرار میگیرند. تاثیر جنگ بر بازارهای مالی را میتوان در سه سطح بررسی کرد: واکنش اولیه و فرار سرمایه، شوک تورمی و جنبههای روانی.
درک این ابعاد، پیشنیاز گرفتن بهترین تصمیمات مالی در شرایط جنگی است؛ چرا که نوسانات قیمتها در چنین دورانهایی شدیدتر و غیرقابلپیشبینیتر خواهد بود.
در ادامه، این سه مرحلهی را مرور میکنیم:
شوک اولیه؛ سقوط بازارها و فرار سرمایه
با آغاز تنشها، فضای بازار بهشدت ناپایدار میشود. اعتماد سرمایهگذاران که رکن اصلی ثبات مالی است، بهسرعت کم شده و امنیت مالی در زمان جنگ به یکی از اصلیترین دغدغهها تبدیل میشود. در این مرحله، بازارهای پرریسک مانند بازار سهام، ارزهای دیجیتال و صنایع وابسته به کالاهای لوکس یا شرکتهای وارداتی دچار افت شدید میشوند.
سرمایهگذاران در چنین شرایطی بهدنبال داراییهای امن مانند طلا، دلار یا اوراق قرضه دولتی میروند. سقوط قیمت سهام شرکتهایی که بدهی ارزی بالا دارند یا به واردات وابستهاند، در این شرایط کاملا طبیعی است. نمونه بارز این پدیده را میتوان در بحران اوکراین مشاهده کرد که طی آن شاخصهای بازار سهام روسیه، ارز ملی و شرکتهای صادراتمحور همگی دچار افت ناگهانی شدند.
طوفان تورم؛ کاهش ارزش پول ملی و اختلال در زنجیرهها
در ادامه جنگ، دولتها برای تامین هزینههای نظامی معمولا به چاپ پول و استفاده از منابع ارزی خود روی میآورند که این اتفاق از مهمترین تصمیمات مالی در شرایط جنگی برای دولتها است. این روند به سرعت باعث شکلگیری تورم و کاهش شدید قدرت خرید مردم میشود. همزمان، اختلال در زنجیره تامین کالاها، موجب افزایش قیمت و کمبود برخی اقلام اساسی در بازار میشود.
کاهش ارزش پول ملی، از یک سو قدرت خرید مردم را تضعیف میکند و از سوی دیگر، بر واردات و تراز تجاری کشور فشار میآورد.
جنبههای روانی؛ غلبه بر ترس و هیجان در تصمیمگیری
یکی از مهمترین عوامل بیثباتی بازارها در دوران بحران، روانشناسی سرمایهگذاری و تاثیر مستقیم آن بر تصمیمات مالی افراد است. مدیریت احساسات در این شرایط، بهویژه ترس از دست دادن دارایی، نقش حیاتی دارد.
ترس و شایعات معمولا باعث تصمیمات شتابزده و غیرمنطقی میشوند؛ تصمیماتی که به جای محافظت از سرمایه، زیانهای بزرگتری به همراه دارند. در حالی که سرمایهگذارانی که از آرامش بیشتری برخوردارند و تصمیمات خود را بر پایه تحلیل و برنامهریزی میگیرند، در بلندمدت موفقتر عمل میکنند.
مطلب مرتبط: مفهوم ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک در بازارهای مالی
معیارهای سرمایهگذاری در زمان جنگ و شرایط بحرانی
مدیریت مباحث سرمایهگذاری در زمان جنگ اهمیت زیادی دارد. در چنین شرایطی، هدف اصلی امنیت مالی و حفظ ارزش پول در شرایط جنگی است. برخی داراییها، به دلیل ویژگیهایی چون نقدشوندگی بالا و قابلیت جابهجایی، نقش مؤثری در ایجاد ثبات برای سرمایهگذاران ایفا میکنند. در ادامه، به بررسی مهمترین معیارها برای تصمیمات مالی در شرایط جنگی میپردازیم:
۱. نقدشوندگی: دسترسی سریع به سرمایه
منظور از نقدشوندگی، قابلیت تبدیل سریع و آسان دارایی به پول نقد است، بدون آنکه افت ارزش جدی رخ دهد. این ویژگی باعث ایجاد امنیت مالی در زمان جنگ شده و به فرد اجازه میدهد تا در لحظه نیاز، سرمایه خود را بهسرعت و بدون زیان تبدیل کرده و از آن استفاده کند.
🟢 مثال داراییهای با نقدشوندگی بالا:
- طلا و سکه
- ارزهای خارجی مانند دلار یا یورو
- ارزهای دیجیتال معتبر (با وجود نوسان، نقدشوندگی بالا دارند)
🔴 داراییهای با نقدشوندگی پایین:
- املاک و مستغلات
- برخی اوراق قرضه بلندمدت
- سهام شرکتهای با حجم معامله پایین یا وابسته به صنایع تحریمشده
۲. قابلیت جابهجایی و دسترسی به داراییها
در دوران بحران، احتمال قطع سیستمهای بانکی، محدودیتهای جابهجایی یا حتی نیاز به ترک محل زندگی وجود دارد. در چنین مواقعی، دارایی قابل حمل و دسترسی به آن اهمیت فوقالعادهای پیدا میکند. برای مثال، نگهداری ارز یا رمزارز در کیف پول آفلاین (cold wallet) به فرد این امکان را میدهد که حتی در صورت قطعی اینترنت یا اختلالات بانکی، همچنان به دارایی خود دسترسی داشته باشد. توجه به وضعیت فنی سیستمهای مالی، از مهمترین نکات برای سرمایهگذاری در زمان جنگ هستند که نباید نادیده گرفته شوند.
۳. مقابله با تورم جنگی
از دیگر تبعات همیشگی جنگ، تورم شدید و افت ارزش پول ملی است. برای مقابله با این پدیده، باید روی داراییهای ضد تورم تمرکز کرد. این داراییها بهطور معمول با افزایش نرخ تورم، رشد قیمتی پیدا کرده و به حفظ قدرت خرید کمک میکنند.
مهمترین داراییهای ضد تورم عبارتند از:
- طلا و نقره
- ارزهای معتبر خارجی مانند دلار
- کالاهای اساسی و کمیاب
استفاده از این نوع داراییها، یکی از مهمترین راههای مقابله با تورم و حفظ ارزش پول در شرایط جنگی محسوب میشود.
۴. ریسکپذیری کنترلشده
افزایش هیجان به هر دلیل، میتواند ذهن سرمایهگذاران را به شدت تحت تاثیر قرار داده و موجب گرفتن بدترین تصمیمات مالی در شرایط جنگی شود. در صورتی که سرمایهگذاران بتوانند طمع خود را قبل وقوع بحران کنترل کرده و ریسکهای خود را مدیریت کنند، در هنگام بحران نیز سرمایهی آنها دچار آسیبهای اساسی نخواهد شد. به همین منظور رعایت اصول مدیریت ریسک مخصوصا زمانی که شما احتمال وقوع بحران یا شرایط جنگی را بالا میدانید، اهمیت زیادی دارد.
از طرفی در زمان وقوع جنگ، وسوسهی فروش سنگین داراییها یا خرید بیش از حد مواردی مانند طلا یا دلار در قیمتهای جهش یافته، میتواند تعادل سبد سرمایه را برهم زده و پس از گذشت مدتی کوتاه، سرمایهگذار را دچار پشیمانی کند.
بنابراین ترکیب داراییهای کمریسک و پر ریسک را بشناسید و با وزن دادن به داراییهای کمریسک در سبد سرمایه، آرامش را از طریق حفظ سرمایه و سپس احتمال کسب سود در شرایط بحرانی بهدست آورید.
همچنین بخوانید: ریسک پذیری (Risk-on) و ریسک گریزی (Risk-off) در بازارهای مالی چیست؟
بهترین داراییها در زمان جنگ
همانطور که در شرایط بحرانی، افراد برای رفع نیازهای اولیه خود تلاش میکنند و اولویت آنها حفظ جان و امنیت است، پول نیز رفتاری مشابه از خود نشان میدهد. در شرایط جنگی، سرمایه بهدنبال پناهگاهی امن است تا ارزش خود را حفظ کرده و از خطر کمبود دسترسی در امان بماند. اما کدام داراییها و چه نوعی از پول میتوانند در چنین وضعیتی از سرمایه بهتر محافظت کنند؟
طلا؛ پناهگاه باستانی
در زمان بحرانهای ژئوپلیتیک، طلا همواره یکی از بهترین داراییها در زمان جنگ بوده است. دلیل این اعتماد جهانی، حفظ ارزش بلندمدت، نقدشوندگی بسیار بالا و عدم وابستگی به بانکها و دولتهاست.
در جنگ روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۲ و همچنین درگیریهای اسرائیل و فلسطین در سال ۲۰۲۳، شاهد رشد چشمگیر اونس جهانی (XAU) بودیم؛ اتفاقی که نقش طلا را بهعنوان سپری در برابر تورم و سقوط بازارها تقویت کرد.
سرمایهگذاری در طلا میتواند به صورت سکه طلا، طلای آبشده، طلای دستدوم یا نسخههای دیجیتال مانند PAXG و تترگلد (XAUT) انجام شود. هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند؛ برای مثال، طلای فیزیکی ملموس و قابل ذخیره است اما نیاز به نگهداری امن دارد، در حالی که طلای دیجیتال با امنیت بلاکچین، قابلیت انتقال آسانتری دارد. انتخاب انواع طلا با دربرگرفتن حجم مهمی از سبد سرمایه، میتواند یکی از بهترین تصمیمات مالی در شرایط جنگی باشد.
اما خرید کدام نوع طلا توصیه میشود؟
همانطور که در مقیاس کلان میتوان برای کل سرمایه سبدی متنوع از داراییها تشکیل داد، در مورد طلا نیز میتوان انواع مختلف آن را نگهداری کرد تا ریسک نگهداری هر نوع بهتنهایی کاهش یابد. بر این اساس، میتوانید بودجه موردنظر خود برای سرمایهگذاری در طلا را بین سکه، طلای آبشده و طلای دیجیتال تقسیم کنید. بههمین منظور امکان خرید آنی پکسگلد (PAXG) و تترگلد (XAUT) با کمترین کارمزد، از طریق صرافی پینگی برای شما فراهم است.
ارزهای معتبر جهانی؛ دلار در اولویت
در شرایطی که پول ملی با سقوط ارزش مواجه میشود، یکی از راههای حفظ امنیت مالی در زمان جنگ نگهداری ارزهای معتبر جهانی است. این ارزها شامل دلار آمریکا، فرانک سوئیس و ین ژاپن هستند که به صورت جهانی، بهعنوان یکی از بهترین داراییها در زمان جنگ شناخته میشوند. البته برای ما ایرانیان، دلار آمریکا (USD) جایگاه مهمتری دارد.
انواع شکلهای نگهداری دلار و مزایای هرکدام چیست؟
در راستای شناخت بهترین تصمیمات مالی در شرایط جنگی، همانطور که در مورد طلا توصیه شد تا بودجهی خود را در قالبهای مختلف نگهداری کنید، برای دلار نیز میتوانید این تنوع را رعایت کنید. به عنوان مثال، بخشی از بودجه را به صورت تتر (USDT) در کیف پول سختافزاری، بخشی را در کیف پول نرمافزاری و مقداری را به صورت اسکناس نگهداری کنید. این کار باعث میشود در مواجهه با شرایط مختلف، آمادگی بیشتری داشته باشید و حتی در موقعیتهای خاص، به شکلی دلار دسترسی آسانتری داشته باشید.
شما میتوانید تنها با چند کلیک و در سریعترین زمان ممکن، خرید تتر از صرافی پینگی را انجام دهید.
وضعیت ارزهای دیجیتال در زمان جنگ؛ فرصتها و چالشها
وضعیت ارزهای دیجیتال در زمان جنگ پیچیدگیهای خاص خود را دارد. از یکسو، بیتکوین (BTC) به دلیل غیرمتمرکز بودن و ارزش بازار قابل توجه، بهعنوان طلای دیجیتال شناخته میشود. اتریوم (ETH) نیز با زیرساختهای گسترده خود در انتقال داراییها و قراردادهای هوشمند، محبوبیت زیادی در بازار کریپتو دارد. با این حال، نوسانات شدید قیمتی باعث میشود سرمایهگذاری روی آنها نیاز به درک دقیق از ریسکها داشته باشد.
برای مثال، پس از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ در خاورمیانه، قیمت بیتکوین ابتدا سقوط کرد و سپس به آرامی به قیمت قبل خود بازگشت. چنین نوساناتی میتواند در شرایط بحرانی استرسزا باشد. البته ابعاد یک جنگ و میزان سهم کشورهای درگیر جنگ از اقتصاد دنیا، میزان تاثیر بر بازارها را مشخص میکند. همچنین در صورتی که ابعاد یک جنگ و تاثیرات جهانی آن قابل پیشبینی باشد، این ریزشها در بازارهای ریسکی مانند ارزهای دیجیتال، میتواند فرصت خرید تلقی شوند.
بازار ارزهای دیجیتال برای ما ایرانیان به لحاظ اینکه سرمایهگذاری دلاری نیز محسوب میشود، اهمیت ویژهای دارد. در صورت وجود سناریوهای صعودی برای بازار کریپتو، اختصاص سبد ۳۰ درصدی از سرمایه به رمزارزهای بزرگ بازار مانند بیتکوین، میتواند یکی از بهترین تصمیمات مالی در شرایط جنگی باشد و به نتایج جذابی منتهی شود.
داراییهای پرریسک و بازارهایی که باید از آنها دوری کرد
گرفتن تصمیمات مالی در شرایط جنگی باید با دقت بیشتری انجام شود. برخی از بازارهای مالی نهتنها سودآور نیستند، بلکه میتوانند موجب از دست رفتن بخش زیادی از سرمایه شما شوند. سرمایهگذاری در جنگ مستلزم درک ریسکهای خاصی است که ممکن است در دوران عادی نادیده گرفته شوند. در ادامه، به معرفی چند مورد از بدترین سرمایهگذاریها در دوران جنگ میپردازیم و بررسی میکنیم تأثیر جنگ بر بازارهای مالی چگونه میتواند برخی داراییها را به نقطه ضعف سرمایهگذار تبدیل کند.
بازار بورس و سهام شرکتهای آسیبپذیر
در بحرانهای ژئوپلیتیکی و جنگ، بازار بورس اغلب اولین جایی است که دچار افت شدید میشود. بسیاری از شرکتها با مشکلاتی چون اختلال در زنجیره تأمین، کاهش تقاضا، افزایش هزینههای عملیاتی و تورم دستوپنجه نرم میکنند. سهام شرکتهایی که به واردات وابستهاند، تولیدکنندگان کالاهای لوکس و شرکتهای بدهکار ارزی از جمله سهامهای آسیبپذیر هستند که بیشترین کاهش ارزش را تجربه میکنند.
بنابراین در صورتی که صاحب سهامهای نامبرده هستید، بهترین راهکار میتواند بازبینی وضعیت سبد سهام باشد. به این صورت که از حجم سهامهای پر ریسک کم کرده و مبلغ موردنظر را به سهام صنایع اساسی کشور به منظور ایجاد بازدهی بلندمدت و داراییهای امن وارد کنید.
املاک و مستغلات: مشکل نقدشوندگی
با اینکه داشتن ملک، در نگاه اول میتواند آرامش روانی ایجاد کند، اما در زمان جنگ، بازار املاک یکی از پرریسکترین گزینهها به شمار میرود. مشکل اساسی ملک در شرایط بحرانی، نقدشوندگی آن است. همچنین نزدیک بودن ملک به مناطق آسیبپذیر، امنیت چنین سرمایهای را تهدید میکند. از بهترین تصمیمات مالی در شرایط جنگی آن است که سراغ بازار ملک نرویم و در صورت تعدد املاک، مبالغ حاصل از اجاره آنها را در دیگر داراییها سرمایهگذاری کنیم.
پول ملی آسیبپذیر و داراییهای با نقدینگی بسیار پایین
در دوران جنگ، افت ارزش پول ملی (مثل ریال) در چنین بحرانهایی رایج است. افزایش نرخ ارز و تورم افسارگسیخته باعث میشود نگهداری ریال، باعث ایجاد زیان شود. به همین منظور صرفا تبدیل کردن داراییهایی ریسکی که به آنها اشاره کردیم به ریال و نگهداری بلندمدت آن، توصیه نمیشود.
علاوه بر این، سرمایهگذاری در داراییهایی با حجم نقدینگی پایین یا داراییهایی که به راحتی قابل فروش نیستند (مانند برخی ارزهای دیجیتال تحت عنوان شتکوین یا میمکوینها یا اموال خاص)، در زمان بحران بسیار خطرناک است. در چنین شرایطی، تنها داراییهایی که در بازارهای بینالمللی یا بازارهای معتبر داخلی سریعاً قابل نقد شدن هستند، ارزش واقعی دارند.
راهکارهای عملی برای حفظ امنیت مالی در شرایط جنگی
تصمیمات مالی در شرایط جنگی برای حفظ امنیت مالی، به برنامهریزی دقیق و تنوعبخشی به داراییها نیاز دارد. در ادامه به مهمترین راهکارهای عملی در این زمینه میپردازیم.
تنوعبخشی
کلید بقا و رشد در دوران بحران، تنوعبخشی به سرمایههاست. بهترین استراتژی، ساختن سبدی از داراییهاست که بخشی از آن در پناهگاههای امن و نقدشونده مانند طلا و ارزهای معتبر قرار داشته باشد و بخش کوچکی نیز به داراییهای پرریسکتر با پتانسیل رشد اختصاص یابد. به یاد داشته باشید: «هیچگاه تمام تخممرغها را در یک سبد نگذارید»؛ حتی اگر آن سبد از طلا باشد.
مدیریت نقدینگی
در شرایط جنگی، نگهداری مقداری پول نقد برای تأمین نیازهای روزمره اهمیت زیادی دارد. این پول میتواند به صورت اسکناس و همچنین در حساب بانکی باشد. توصیه میشود ذخایر نقدی معادل هزینههای ضروری زندگی برای ۱ تا ۳ ماه نگهداری شود. وجود نقدینگی دلاری مخصوصا از نوع دیجیتال مانند تتر نیز میتواند کمک کند تا در صورت وجود موقعیتهای جذاب در ارزهای دیجیتال، اقدام به خرید کنید.
امنیت داراییها
نگهداری دارایی یکی از ارکان امنیت مالی در بحران است. برای داراییهای فیزیکی مانند طلا، استفاده از گاوصندوقهای خانگی برای انواع فیزیکی و استفاده از کیفپولهای سختافزاری برای انواع دیجیتال مانند تتر گلد پیشنهاد میشود. برای رمزارزها، بهترین روش استفاده از کیف پولهای سختافزاری مانند Ledger یا Trezor است که به اینترنت متصل نیستند. همچنین، نگهداری ایمن عبارت بازیابی و کلیدهای خصوصی در مکانهایی امن و ترجیحاً غیر دیجیتال، اهمیت بالایی دارد.
پرهیز از شایعات و تصمیمات هیجانی
در شرایط بحرانی، شایعات و اطلاعات نادرست بهسرعت گسترش مییابند. تصمیمات مالی در شرایط جنگی مخصوصا برپایه شایعات میتواند بسیار پرهزینه باشد. توصیه میشود منابع معتبر را بر اساس سابقه و مقایسه آنها با دیگر منابع شناسایی کنید و نقاط قوت و ضعف هر منبع را در نظر بگیرید. یکی از بهترین پیشنهادات در خواندن اخبار این است که فرصت دهید تا زمان کوتاهی از انتشار آن خبر بگذرد تا در صورت اشتباه بودن، توسط منبع تصحیح شده و شما به عنوان مخاطب گرفتار تصمیمات هیجانی و عواقب آن نشوید.
نتیجهگیری: آمادگی کلید موفقیت است
رعایت نکات مطرحشده حتی در امنترین و آرامترین حالت ممکن، پیشنهاد بسیاری از سرمایهگذاران بزرگ دنیاست. اصل نخست در مدیریت سرمایه، حفظ امنیت دارایی از لحاظ فیزیکی و ارزش مالی بوده و همچنان خواهد بود. بنابراین توصیه میشود با تهیه چک لیست، یکبار برای همیشه اصول کلیدی را فرا گرفته و آنها در تصمیمات خود بهکار ببرید. در این صورت تصمیمات مالی در شرایط جنگی نیز به مراتب آسانتر خواهد بود.
از طرفی پس از اجرای این نکات، در نظر گرفتن سناریوهای مختلف برای وقوع هر حادثهای میتواند میزان هیجانات و غافلگیرشدن را بهطور قابلتوجهی کاهش دهد. پیشنهاد میکنیم برای پیگیری اخبار مهم و مقالات بهروز دنیای اقتصاد و کریپتو، کانال تلگرام پینگی را دنبال کنید.
سوالات متداول
در زمان جنگ چه چیزهایی ارزان و چه چیزهایی گران میشود؟
آیا نگهداری پول نقد در زمان جنگ گزینه مناسبی است؟
چه راههایی برای حفظ ارزش پول در شرایط جنگی وجود دارد؟
بهترین ارزهای دیجیتال برای سرمایهگذاری در شرایط جنگ چیست؟
آیا سرمایهگذاری در ارزهای دیجیتال در زمان جنگ مطمئن است؟
